Stoomgemaal De Tuut is vernoemd naar de weg waaraan het museum gelegen is. De Tuut stamt af van de Tuyt, zo heet het gebied dat achter het stoomgemaal ligt. Waarschijnlijk duidt die naam op de vorm van het water waaraan het stoomgemaal ligt, een ‘puntzak’ of ‘tuyt’.
De officiële naam van het stoomgemaal is eigenlijk Stoomgemaal Appeltern. De Tuut is een soort geuzennaam, die in de loop der tijd de officiële naam heeft vervangen.
Stoomgemaal De Tuut in Appeltern is gebouwd tussen 1917 en 1919. Decennialang was het één van de acht stoomgemalen in het Land van Maas en Waal. Samen zorgden deze gemalen voor de afwatering in het gebied, en zo hadden de inwoners na vele eeuwen eindelijk droge voeten. Het ontwerp is van het ingenieursbureau “Van Hasselt en De Koning” uit Nijmegen. Het is het oudste ingenieursbureau in Nederland, en het bestaat nog steeds. Alleen de naam is iets veranderd, want tegenwoordig staat het bureau bekend als Royal Haskoning.
De bouw van het stoomgemaal is uitgevoerd door aannemer G. van Heck uit Alphen. In juli 1917 ging de eerste heipaal de grond in. Dag voor dag werden de vorderingen door de opzichter opgetekend, en dat verslag is al die jaren bewaard gebleven en dus nog steeds in te zien. Wat de bouw overigens erg gecompliceerd maakte, was dat het stoomgemaal tijdens de Eerste Wereldoorlog gebouwd werd. Dat betekende dat alles gerantsoeneerd was, dus ook alle bouwmaterialen.